Gerrymandering - 101

Seçim bölgelerini daraltıp, bölerek yapılan uyanıklık, kurnazlık

Seçim bölgesi sınırlarını değiştirmek sayesinde seçim sonuçlarını etkilemeye, lehine değiştirmeye gerrymandering denir.

Genellikle seçmen tercihlerinin seçimden seçime çok fazla değişmediği bir ülkede ya da şehirde, dar bölgeleri kendi amaçları doğrultusunda belirleyen iktidar partileri ciddi bir seçilme avantajı oluşturabilirler. Böylece daha dar bölgeler elde ederek, seçimi kazanma ihtimalini ya da en azından o bölgede daha çok vekil/delege kazanmayı başarırlar.

Konuyu daha iyi anlatabilmek için Washington Post’ta yayınlanan aşağıdaki diyagramı kullanalım.

50 kişinin oy kullandığı bir ülke hayal edelim. 20 kırmızı, 30 mavi parti oy kazanmış olsun. Bu ülkeyi 5 bölgeye ayırarak her bölgeyi temsil edecek kazanan partiyi tespit edelim.

1. olasılık: “Kusursuz temsil”

Eğer 5 bölgeyi, 10K + 10K + 10M +10M +10M şeklinde 5 bölgeye ayırırsak kusursuz bir temsil edilir. Yani oy dağılımı %40K + %60M iken temsil oranı da aynı olur.

2. olasılık: “Temsil oranı yüksek lehine ve adil olmayan, ama şekli düzgün”

Eğer 5 bölgenin herbirini de, 4K+6M şeklinde bölersek, her bölgeyi Mavi kazanmış olur. Yani oy dağılımı %40K + %60M iken temsil oranı %100M olur.

3. olasılık: “Temsil oranı düşük lehine ve adil olmayan, ayrıca şekli bozuk”

Eğer 5 bölgeyi her bölgede toplam 10 oy olacak şekilde ama dağınık bir şekilde oluşturursak, Kırmızının 3 bölgeyi kazandığı bir versiyon bulunabilir. Yani oy dağılımı %40K + %60M iken temsil oranı %60K + %40M olur.

Washington Post’ta yayınlanan bu serinin video içeriğini de paylaşmak istiyorum:

Son dönemde ülkemizde yapılan/yapılmaya çalışılan gerrymandering örneklerini hatırlayalım:

• Maslak ve Ayazağa'nın Sarıyer'e bağlanması

• Yenimahalle’nin Çankaya’ya bağlanması

• Bahçeşehir belediyesinin kapatılıp Başakşehir'e bağlanması, yeni rant bölgesi

• Bayraklı’ya Bornova’dan, Esenyurt’a Beylikdüzü’den, Ataşehir’e Kadıköy’den mahalle kaydırılması

Gerçek hayatta işler yukarıda anlattığım örneğe kıyasla, siyasi bakımdan çok daha karışık ama örnekteki temel ilke geçerli. Gerrymandering, kolay bir tasarım gibi görünse de aslında geri planda büyük hesaplamalar gerektiren bir problemdir. Bu konuda danışmanlık veren yazılım şirketleri ve ürünleri olduğu bilinmekte. İlgilenenler için linkteki makaleyi tavsiye edebilirim.

Birbirine yakın oy oranı oluşan ya da uzun yıllar boyunca oturmuş oy oranı olan bölgeler için iktidar mücadelesinde avantaj sağlamak gerrymanderingle mümkün hale geliyor. Bu yüzden, suistimale açık bir vasıta. Bir dahaki seçimde, oy kullanım bölgenizin değiştiğini görürseniz, aklınıza gelsin.

Yazımı Emma Goldman’ın sözüyle bitireyim: Oy vermek bir şeyleri değiştirseydi yasaklanırdı.