Cherry Picking - 101
Sadece güzel kirazları toplamak, "cımbızlama safsatası" yapmak.
Bir strateji geliştirirken ya da bir argümanı kanıtlamaya çalışırken, sadece destekleyici örnekleri sunup, çelişen verileri göz ardı etmek, bahsetmemek, yok saymak.
İsmini aldığı “kiraz toplama” sürecinde de aynı durum söz konusudur. Ağaçtan kirazları toplayan kişi, olgun ve sağlıklı olanları seçer. Ağacın altında meyveleri paketleyen kişi ise ağaçtaki tüm meyvelerin olgun ve sağlıklı olduğunu düşünür. Halbuki yanlış bir izlenimdir, ağaçta toplanmamış ham ve sağlıksız kirazlar vardır.
Günlük yaşantımızda, bilerek ya da bilmeyerek Cherry Picking yaparız/rastlarız. Cımbızlama Safsatası denilmesinin bir sebebi de günlük yaşamımızın içinde aldığımız kararlardan tutun karşılaştığımız söylemlere ve argümanlara kadar geniş bir yelpazede bu seçimleri yapmamızdan kaynaklanmakta.
Politika ve siyasette Kiraz Toplama safsatasına sıklıkla ve kasıtlı olarak başvurulur.
Örneğin; ihracatın rekor kırdığını söyleyip yine başka bir rekoru kıran ithalatı ve cari açıktan söz etmemek ya da göz ardı etmek denebilir.
İşsizlik çok yüksek derken, “ne işsizliği, gençler iş beğenmiyor” demek,
Bankalara borçlu olanların sayısı rekor kırdı derken, her ailenin buzdolabı var demek,
Pandemi sebebiyle esnaf zora girdi derken, tarihi en yüksek şirket açılış verilerini yaşıyoruz demek Kiraz Toplama örneklerinden bazıları olarak verilebilir.
Kasıtlı mı, Yanlışlıkla mı?
Safsatanın, safsata olması için 3 kurala uyması gerekir.
Safsata illaki yanlış bilgi demek değildir. Sadece sonuca yanlış yolla ulaşıldığı anlamına gelir.
Safsata, kasıtlı ya da bilinçli işlenmek zorunda değildir. Bazen çıkar elde etmek, tartışmayı kazanmak, rakibin itibarını sarsmak gibi bilinçli yapılabilir. Bazen de hatalı akıl yürütme ya da bilgisizlik sonucu da ortaya çıkabilir.
Safsata, sosyal bir olgudur. Safsatalar başkalarına bir düşünce aktarırken, bir fikri savunurken, birini suçlarken meydana gelir.
Dolayısıyla, Kiraz Toplama Safsatası bazen kasıtlı bazen de farkında olmadan ya da yanlışlıkla da yapılabilir.
Kiraz toplama safsatası konusunda özellikle tartışmalarda uyanık olunmalı, istatistiki verilere mutlaka başvurulmalıdır. Tartıştığımız konunun büyük verisi hakkında ön bilgi sahibi olunması, tartışmada avantaj kazandırabilir.